نقش pH در خاک و نحوه تنظیم آن

نقش pH در خاک بسیار مهم بوده و مقدار آن در حلالیت عناصر غذایی و دسترسی ریشه گیاهان به این مواد بسیار حائز اهمیت است. بنابراین درصورت بالا یا پایین بودن آن باید اقدام به تنظیم pH خاک کرد.

پی‌اچ pH خاک چیست؟

pH خاک معیاری است که برای نشان دادن اسیدیته (ترشی) و قلیایی بودن (شیرینی) خاک استفاده می‌شود. این مقیاس بصورت عددی و بین 0 تا 14 متغیر است.

خاک‌ها بسته به میزان pH آنها در 3 دسته اسیدی، خنثی و قلیایی طبقه‌بندی می‌شوند. pH 7 خنثی بوده، زیر 7 به عنوان pH اسیدی و بالای 7 به عنوان pH قلیایی در نظر گرفته می‌شود.

توجه: افزایش یا کاهش x واحد در pH باعث می‌شود خاک مورد نظر به توان x برابر اسیدی یا قلیایی شود.

به عنوان مثال در تصویر بالا خاک اولی 100 برابر اسیدی‌تر از خاک B است. بنابراین اگر قصد تنظیم pH خاک جهت افزایش یا کاهش pH دارید باید بسیار احتیاط کنید.

اهمیت پی‌اچ در خاک

pH خاک از این جهت دارای اهمیت است که روی چندین عامل موثر بر رشد گیاهان مثل جمعیت باکتریایی، در درسترس بودن عناصر غذایی و ساختمان خاک اثر می‌گذارد.

pH به‌طور مستقیم بر حلالیت عناصر و دسترسی گیاهان به این عناصر غذایی تاثیر می‌گذارد. اگر pH بیش‌ازحد بالا یا پایین باشد برخی از عناصر غذایسی به فرم نامحلول درآمده و از دسترس ریشه گیاهان خارج می‌شوند. معمولا ریشه گیاهان در محدوده‌های pH 5.5 تا 6.5 بیشترین دسترسی را به عناصر غذایی دارند.

توجه داشته باشید که pH حاصلخیزی خاک را نشان نمی‌دهد. اما روی دسترسی گیاهان به عناصر غذایی تاثیر می‌گذارد. به عنوان مثال ممکن است خاکی دارای مواد غذایی کافی باشد اما به دلیل نامطلوب بودن pH رشد گیاه در این خاک محدود شود. از طرفی دیگر ممکن است خاکی شنی و فاقد عناصر غذایی بوده اما pH در محدوده مطلوبی باشد. بنابراین همانطور که گفتیم pH حاصلخیزی خاک را نشان نمی‌دهد.  

نحوه تنظیم pH خاک

سوالاتی که در این زمینه مطرح می‌شود به این صورت است که ” چگونه pH خاک را تنظیم کنیم ، چگونه pH خاک را کاهش دهیم یا در مواردی سوال می‌شود که چگونه pH خاک را بالا ببریم “

هرگونه عملیات تنظیم pH باید براساس نتایج آزمون خاک صورت گیرد.

چگونه pH خاک را افزایش دهیم؟

معمولا خاک‌های ایران دارای pH قلیایی هستند و نیازی به افزایش pH نیست بلکه باید مدیریت‌هایی جهت اسیدی کردن آنها انجام دهیم. اما اگر براساس آزمایش خاک مشخص شد که خاک باغ یا مزرعتون اسیدی است با روش‌هایی مثل استفاده از آهک یا دولومیت می‌توانید pH خاک را افزایش دهید.

آهک عمدتا حاوی کربنات کلسیم بوده و دولومیت شامل کربنات کلسیم و منیزیم است. هرچقدر مواد آلی یا رس خاک زیاد باشد آهک یا دولومیت بیشتری برای تغییر pH خاک مورد نیاز خواهد بود.

فرم‎‌‌های گرانول آهک به دلیل پخش راحت‌ و یکنواخت آنها توصیه می‌شوند. این نوع آهک بدون گرد و غبار بوده و بصورت یکنواخت و بدون تاثیری پذیری از باد براحتی پخش می‌شوند.

در جدول زیر مقدار آهک مورد نیاز برای افزایش pH خاک بصورت تن در هکتار ذکر شده است.

توجه: برای افزایش pH خاک از آهک‌های هیدراته یا آبدار یا همان هیدروکسید کلسیم استفاده نکنید. استفاده از این نوع آهک احتمال خسارت و سوزندگی برای گیاه را به دنبال دارد.

توجه داشته باشید که استفاده زیاد از آهک می‌تواند دسترسی به عناصر غذایی بویژه ریزمغذی‌هایی مثل آهن، منگنز و روی را کاهش دهد.

چگونه pH خاک را کاهش دهیم؟

تغیر چشم‌گیر pH و کاهش آن با مواد اسیدی دشوار است اما همانطور که گفتیم کاهش pH تاثیر زیادی در حلالیت عناصر غذایی خواهد داشت. برای اینکار می‌توان از گوگرد عنصری و یا سولفات آمونیوم استفاده کرد.

بهترین گزینه برای کاهش pH خاک استفاده از گوگرد می‌باشد.

توجه: برای تغییر و کاهش پی‌اچ خاک از موادی مثل سولفوریک اسید استفاده نکنید. این مواد به سرعت باعث کاهش pH می‌شوند و ممکن است خساراتی برای گیاه و فلور میکروبی خاک وارد کنند.

در جدول زیر مقدار گوگرد مورد نیاز برای کاهش pH خاک ذکر شده است.

از pH	به pH 6.5	به pH 6	به pH 5.5	به pH 5
8.0	1464	1952	2685	3417
7.5	976	1708	2440	3173
7.0	488	976	1700	2441
6.5	–	488	1220	1950

توجه: نباید در هر مرحله بیش از 500 کیلوگرم گوگرد در هکتار مصرف شود. اگر مقادیر بیشتری مورد نیاز بود، باید بصورت تقسیطی و با فاصله حداقل 2 ماه مصرف شود.

اگر در مورد نقش pH در خاک و نحوه کاهش یا افزایش آن تجربه و نظری دارید در پایین همین صفحه مطرح کنید.