اهمیت و مدیریت مصرف کودهای پایه (استارتر) در کشت‌های زراعی

امروزه اهمیت مصرف کودهای پایه یا همان کودهای استارتر در کشت‌های زراعی یک ساله و حتی چند ساله مثل یونجه برکسی پوشیده نیست. اما مهم‌ترین نکته‌ای که باید در مورد این کودها باید رعایت کرد نوع، مقدار، منبع و روش مناسب مصرف کودهاست.

کود استارتر چیست؟

کود استارتر یا کود پایه اسم یک کود یا محصول نیست، شاید بعضا محصولاتی با این اسم در بازار عرضه شوند اما در کل به کودهایی که قبل و یا درزمان کشت گیاهان وارد خاک می‌شوند کود استارتر می‌گویند.

این کودها در نزدیکی بذر یا نشاء در خاک قرار می‌گیرند و و با تامین عناصر غذایی لازم، به جوانه‌زنی و رشد اولیه بهتر گیاهچه‌ها کمک می‌کنند.

مزایا و اهمیت مصرف کودهای پایه

کودهای پایه به عنوان محرک رشد اولیه گیاهچه‌ها عمل می‌کنند. از آنجایی که این کودها در زمان کاشت در نزدیکی محل بذر قرار می‌گیرند، به آسانی در دسترس سیستم ریشه‌ای جوان خواهند بود. در بعضی از گیاهان زراعی مثل گندم و ذرت ریشه‌ها در اوایل رشد مواد غذایی را با سرعت بیشتری جذب می‌کنند بنابراین حضور این کودها تاثیر زیادی در رشد اولیه، توسعه ریشه و استقرار گیاهچه‌ها خواهد داشت.

عناصر غذایی موجود در کودهای پایه اثر هم‌افزایی روی هم دارند. نیتروژن و فسفر باعث توسعه ریشه گیاهچه‌ها می‎شود. نیتروژن به فرم آمونیوم باعث اسیدی شدن ناحیه ریشه در خاک می‌شود که این اسیدیته باعث افزایش جذب فسفر توسط ریشه می‌شود. فسفر همچنین انرژی مورد نیاز برای جذب فعال پتاسیم را تامین می‌کند.

رایج‌ترین اثر مشهود کودهای پایه تسریع رشد اولیه گیاهچه‌ها است. رشد اولیه مناسب و سیستم ریشه قوی و توسعه یافته باعث می‌شود گیاهچه‌ها مواد غذایی را بصورت کارآمد از خاک جذب کنند، گیاهچه‌ها در رقابت با علف‌های هرز بهتر عمل کرده و مقاومت آنها در برابر آفات و بیماری‌ها افزایش می‌یابد. همه این موارد باعث می‌شود عملکرد نهایی گیاه زراعی تحت تاثیر قرار گیرد.

یکی دیگر از مزایای مصرف کود استارتر بخصوص در کشت‌های پائیزه افزایش مقاومت گیاهچه‌ها در برابر سرماست. اگر گیاهچه‌ها در رشد اولیه کافی داشته باشند مقاومت آنها در برابر سرمای زمستان افزایش خواهد یافت.

در بین گیاهان زراعی، ذرت نسبت به کاربرد کود پایه واکنش زیادی نشان می‌دهد. غلات دانه ریز هم پاسخ مناسبی به کودهای استارتر می‌دهند.

نکته مهم : برای تعیین مقدار و نوع مصرف کودهای پایه توصیه می‌شود از آزمایش خاک قبل از کشت استفاده شود.

از چه کودهایی به عنوان استارتر استفاده کنیم؟

در گیاهان مختلف اهمیت عناصر غذایی متفاوت است. اما معمولا همه آنها سه عنصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم را در مقادیر زیاد مورد مصرف قرار می‌دهند.

انتخاب نوع و مقدار کودها برای مصرف در زمان کشت باید براساس نتایج آزمون خاک صورت گیرد. برای رشد اولیه نیاز چندانی به حضور پتاسیم وجود ندارد هرچند اگر مقدار آن در خاک کمتر از حد بحرانی باشد باید این کود هم به عنوان کود پایه مصرف شود.

بطورکلی هرکود با کیفیت و کامل که حداقل حاوی نیتروژن و فسفر باشد به عنوان کود استارتر عمل می‌کند. برای اثربخشی بهینه، توصیه می‌شود فسفات با کودهای نیتروژنه (به فرم آمونیوم) ترکیب شود.

در خاک‌های با فسفر بالا نیازی به استفاده از کودهای فسفاته به عنوان کود پایه نیست.

برای تامین نیتروژن کودهای سولفات آمونویوم (حاوی 21 درصد نیتروژن و 24 درصد گوگرد) و نیترات آمونیوم (34 درصد نیتروژن) و برای تامین فسفر کودهای مونوآمونیوم فسفات (52 درصد فسفر) و آمونیوم پلی‌فسفات (34 درصد فسفر) می‌توانند گزینه‌های مناسبی باشند.

اشکال مایع و جامد کودها به شرط فرمولاسیون مناسب و درصدهای عناصر یکسان از لحاظ اثرگذاری نتایج مشابهی را حاصل می‌کنند بنابراین از لحاظ اینکه کود مایع بهتر است یا جامد نگرانی نداشته باشید. اما در زمان کشت معمولا کودهای جامد به دلیل آبشویی کمتر و آزادسازی تدریجی عناصر بهتر از کودهای مایع عمل می‌کنند.

اگر از کودهای دی آمونیوم فسفات و اوره استفاده می‌کنید باید در مصرف آنها احتیاط کرد. هردوی این مواد کودی در صورت تماس با بذر می‌توانند باعث مسمومیت و آسیب به گیاهچه شوند. درصورت مصرف مقدار آنها را پایین در نظر گرفته و با فاصله مناسب از بذر در خاک قرار دهید. مقادیر مصرف کودها باید براساس آزمایش خاک تنظیم شود.

امروزه قیمت کودهای شیمیایی جامد به شدت افزایش پیدا کرده است و در بسیاری از کشت‌های زراعی مصرف این کودها در زمان کاشت توجیه اقتصادی ندارد. بهترین راهکار برای حل این مشکل و حفظ عملکرد، استفاده از پتانسیل خاک است. به این معنی که با مصرف برخی از کودهای زیستی باکتریایی می‌توان باعث افزایش حلالیت عناصر موجود در خاک شده و از این طریق تولید سالم و در عین حال با عملکرد بالا را تجربه کرد.

روش مصرف کودهای پایه

این کودها را می‌توان بصورت مستقیم با بذر در داخل ردیف قرار داد اما همانطور که گفته شده در مورد اوره و دی آمونیوم فسفات باید احتیاط کرد که این‌ها باعث آسیب به بذر و جوانه زنی آنها می‌شوند.

بهترین روش مصرف کودهای پایه مصرف نواری آنها با فاصله کناری و عمقی 5 سانتی‌متر از بذر است.

پخش سطحی کودهای استارتر کارایی کمتری نسبت به روش نواری و جایگذاری کود کنار بذر دارد.

نکته مهم: در زمان مصرف کودها باید رطوبت کافی (از طریق آبیاری یا نزولات جوی) در خاک فراهم باشد. این کودها برای اینکه در دسترس گیاه قرار گیرند نیاز است که در داخل آب حل شوند.

معمولا در خاک‌های سرد و مرطوب اثرگذاری کودهای پایه بسیار بالاست. بنابراین در کشت‌های پائیزه مصرف کودهای استارتر برای رشد اولیه گیاهچه‌ها بسیار موثر خواهد بود.

کودهای استارتر چگونه رشد گیاه را تحت تاثیر قرار می‌دهند؟

استفاده از کودهای پایه در درجه اول از طریق فراهمی عناصر غذایی در محل نزدیک ریشه باعث بهبود رشد گیاه می‌شود. از آنجایی که بذر بعد از جوانه‌زنی سیستم ریشه‌ای محدود و توسعه نیافته دارد، قادر به جذب مواد غذایی خاک را ندارد بنابراین اگر کودهای پایه بخصوص فسفر در نزدیک ریشه قرار گیرند به آسانی می‌توانند جذب گیاه شده و باعث رشد بهینه آن شوند.

در مراحل بعد و با توسعه ریشه، گیاهچه می‌تواند به غیر از کودهای پایه از سایر مواد غذایی اطراف خود استفاده کند.

کودهای پایه متشکل از نیتروژن و فسفر شرایط مطلوبی را برای رشد اولیه گیاه فراهم می‌کنند. برخلاف نیروژن که در خاک متحرک بوده و شانس جذب آن توسط ریشه بالاست، فسفر از تحرک کمتری در خاک برخوردار است بنابراین باید روش مصرف و فاصله آن تا بذر بسیار اهمیت دارد.

فسفر برای رشد و توسعه قوی ریشه‌ها و همچنین  تولید گیاهچه‌های سالم و قوی ضروری است. کمبود فسفر باعث کاهش رشد گیاهچه شده و رنگ آنها متمایل به بنفش خواهد شد.

در حالی که فسفر حیاتی‌ترین عنصر کودهای پایه است اما مصرف نیتروژن نیز در رشد اولیه و غلبه گیاهچه‌ها به کمبود ناشی از این عنصر در اوایل فصل بسیار موثر است.

براساس تحقیقات مصرف نیتروژن به فرم آمونیوم باعث افزایش جذب فسفر می‌شود.

حضور پتاسیم که به آن پتاس هم گفته می‌شود به‌اندازه نیتروژن و فسفر در کودهای پایه حیاتی نیست اما اگر مقدار این عنصر در خاک از حد بحرانی کمتر باشد بخصوص در خاک‌های سرد و مرطوب ممکن است محدودیت‌هایی برای رشد ایجاد کند.

بطورکلی کودهای پایه باعث افزایش کارایی کود و در نتیجه کاهش هزینه‌های مصرف کودها و افزایش عملکرد محصول می‌شوند.

درصورت کمبود عناصر ریزمغذی براساس آزمایش خاک اضافه کردن این عناصر به کودهای استارتر می‌تواند موثر باشد. اما استثناء هم در این زمینه وجود دارد. به عنوان مثال ثابت شده است که سطوح بالای فسفر باعث کاهش جذب عنصر روی و سطوح بالای پتاسیم باعث رقابت و کاهش جذب منیزیم می‌شود. بنابراین اضافه کردن منیزیم و روی به کودهای حاوی فسفر و پتاس بالا، ممکن است چندان موثر نباشد.

به پایان این مقاله آموزشی رسیدیم، امیدواریم مورد توجهتان قرار گرفته و بتوانید از آن در مدیریت مزارع خود استفاده کنید. اگر سوال و نظری دارید در قسمت پایین همین صفحه مطرح بفرمایید.